Mai Hương
Ngành công nghiệp ô tô điện của Trung Quốc từng được ca ngợi như một câu chuyện thành công rực rỡ. Tuy nhiên, bức tranh toàn cảnh đang dần thay đổi khi thị trường xe điện Trung Quốc rơi vào tình trạng dư thừa nghiêm trọng.
Thành công vang dội và những bước phát triển nhanh chóng
Ngành công nghiệp ô tô điện của Trung Quốc từng được ca ngợi như một câu chuyện thành công rực rỡ. Với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ, sự đầu tư khổng lồ từ các doanh nghiệp và tốc độ phát triển thần tốc, Trung Quốc nhanh chóng trở thành thị trường xe điện lớn nhất thế giới.
Chính phủ Trung Quốc đã dành hàng tỷ USD vào các chương trình trợ cấp, ưu đãi thuế và các chính sách khuyến khích khác để đẩy mạnh sản xuất xe điện. Điều này tạo điều kiện cho hàng trăm công ty xe điện ra đời, mang đến một giai đoạn bùng nổ chưa từng có.
Cuộc khủng hoảng dư thừa: Nguyên nhân từ đâu?
Tuy nhiên, bức tranh toàn cảnh đang dần thay đổi khi thị trường xe điện Trung Quốc rơi vào tình trạng dư thừa nghiêm trọng. Dưới đây là những nguyên nhân chính:
Chính sách hỗ trợ quá mạnh
Việc trợ cấp dàn trải và dễ tiếp cận đã khiến số lượng doanh nghiệp sản xuất xe điện tăng vọt. Hiện tại, Trung Quốc có thể sản xuất tới 40 triệu xe mỗi năm, trong khi nhu cầu thực tế chỉ khoảng 22-25 triệu xe. Cung vượt xa cầu đã tạo ra sức ép lớn lên toàn bộ thị trường.
Cạnh tranh khốc liệt
Hơn 200 hãng xe điện đang tranh giành thị phần, từ những ông lớn như BYD, Nio, Xpeng, Li Auto đến các doanh nghiệp nhỏ hơn. Để giữ chân khách hàng, các hãng liên tục giảm giá.
Tesla và BYD đã thực hiện nhiều đợt giảm giá mạnh trong năm 2023-2024, gây sức ép lớn lên các công ty nhỏ, khiến nhiều doanh nghiệp không thể trụ vững và buộc phải rời khỏi thị trường.
Hệ quả của cuộc đua giá và dư thừa
Nhiều công ty xe điện nhỏ tại Trung Quốc đang trên bờ vực phá sản hoặc bị thâu tóm. Ngay cả những tập đoàn lớn như Nio hay Xpeng cũng phải cắt giảm nhân sự và chi phí vận hành để duy trì khả năng cạnh tranh.
Để giải quyết tình trạng dư thừa, các hãng xe Trung Quốc đang đẩy mạnh xuất khẩu sang Đông Nam Á, Trung Đông và Nam Mỹ. Việt Nam là một trong những thị trường tiềm năng, với lượng xe nhập khẩu từ Trung Quốc tăng mạnh trong năm 2024.
Theo Tổng cục Hải quan, năm 2024, Việt Nam nhập khẩu 31.112 xe điện từ Trung Quốc, với tổng kim ngạch hơn 909 triệu USD.
Tuy nhiên, cuộc đua giảm giá liên tục khiến biên lợi nhuận ngày càng mỏng, tạo tâm lý chờ đợi của khách hàng.Người tiêu dùng lo ngại về chất lượng sản phẩm, dịch vụ hậu mãi và giá trị bán lại của xe điện Trung Quốc, dẫn đến sự chững lại trong nhu cầu mua xe.
Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
Tình trạng dư thừa xe điện tại Trung Quốc mang lại nhiều bài học quan trọng cho Việt Nam nếu muốn phát triển ngành công nghiệp này bền vững:
- Kiểm soát tốc độ phát triển: Việt Nam cần có kế hoạch điều tiết thị trường hợp lý, tránh tình trạng cung vượt quá cầu.
- Chính sách hỗ trợ có chọn lọc: Chỉ nên hỗ trợ những doanh nghiệp có tiềm năng thực sự, tránh dàn trải nguồn lực vào quá nhiều công ty nhỏ không đủ sức cạnh tranh.
- Phát triển hạ tầng trạm sạc: Một hệ thống trạm sạc đồng bộ là yếu tố quan trọng để thúc đẩy xe điện, tránh mất cân đối như ở Trung Quốc.
- Đa dạng hóa sản phẩm: Tạo ra các mẫu xe với thiết kế và công nghệ khác biệt, thay vì cạnh tranh trực tiếp bằng giá.
- Chiến lược xuất khẩu hợp lý: Tập trung vào những thị trường có nhu cầu thực sự, thay vì chỉ dựa vào thị trường nội địa để tránh nguy cơ dư thừa.
Việt Nam đang có cơ hội lớn để phát triển ngành xe điện, nhưng cũng cần cẩn trọng để tránh lặp lại bài học từ Trung Quốc. Việc học hỏi từ những sai lầm và điều chỉnh chính sách hợp lý sẽ giúp ngành xe điện Việt Nam phát triển bền vững và có khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Mai Hương
